Sa kautoran namon nga mga Pilipino:
Ang Estado nagapakamahal gid sa dignidad sang tagsa ka tawo kag nagagarantiya sang lubos nga pagtahod sa kinamatarong nga tawohanon (Art. II, Seksyon 11). Ang Estado nagakilala sa pagkabalaan sang kabuhi sang panimalay kag maga-apin kag magapabakod sa panimalay bilang pinakasadsaran kag hilway nga institusyon sosyal. Subong man, iya pangapinan ang kabuhi sang iloy kag ang kabuhi sang wala pa mabun-ag nga lapsag halin sa tion sang pagpanamkon sini (Art. II, Seksyon 12).
Ang Sa Likod Sini Tanan
Ginasugoran namon ini paagi sa pagtan-aw sa Konstitusyon sang Pilipinas. Ini tungod kay tuyo namon ang pagsulat sa inyo base sa pinakasadsaran nga handom kag damgo sang mga Pilipino, kag indi base sa pagtulon-an mismo sang relihiyon nga Katoliko.
Ari kita sa ginsang-an sang dalan bilang isa ka pungsod. Ari sa aton atubangan ang lainlain nga mga bersyon sang isa ka ginaduso nga kasugoan, ang gintawag nga Reproductive Health Bill, ukon ang ginpatahom kag ginatawag nga Responsible Parenthood bill. Ining ginaduso nga kasugoan sa tanan niya nga bersyon amo ang nagapanghangkat sa aton sa paghimo sing moral nga desisyon: ang pagpili sa kabuhi ukon ang pagpili sa kamatayon.
Sa pamuno, nagapasalamat kami sa gobyerno tungod sa iya paghatag sa amon sang kahigayonan nga ipabutyag ang amon kaisipan paagi sa isa ka mainabyanon nga paghinun-anon. Apang sa masubo nga palad, ining paghinun-anon nagpakita lamang kon daw ano kalayo sang antad sang kaisipan sang isa kag isa sa amon. Gani, agod nga malikawan ang paghatag sing indi tama nga paghangop, luyag namon nga ipahayag subong sing maathag kon ano ang amon ginapamatokan kag kon ano ang amon panindogan.
Ang Moral nga Pagpili ara sa Ginsang-an sang Dalan – sa EDSA I kag sa Karon
Sang 25 na ka tuig ang nagligad, sadtong 1986, kami nga mga Obispo nga Katoliko naghimo sing isa ka paghukom moral nahanungod sa pamunoan sa politika. Paagi sa sadto nga pagpahayag namon, nagapati kami nga nakabulig kami sing daku sa pagbukas sang ganhaan para sa EDSA I kag sang bintana sang tampad nga pamolitika.
Karon, yari na naman kita sa isa ka bag-o nga ginsang-an sang dalan para sa aton pungsod kag dapat nga maghimo naman kita sing pareho nga moral nga pagpili. Ang aton Presidente nagpukaw sa pungsod paagi sa iya panawagan sadtong panahon sang eleksyon, “Kung walang corrupt, walang mahirap.” Bilang mga pinuno sa patag sang relihiyon, kami nagapati nga may ara pa gid nga mas daku nga sahi sang korupsyon, kag ini amo, ang korupsyon moral, nga amo gid ang matuod nga ginahalinan sang tanan nga korupsyon. Kon parte sa aton ginahambalan subong, isa ka korupsyon moral ang pagbale-wala sa moral nga kaundan sang RH bill.
Amo ini ang amon naga-isa kag pangkabilogan nga paghukom moral: Ginapamatukan namon sing makusog ang RH bill.
Mga Pangtawo kag Kultural nga mga Ginapakamahal nga Gina-ugyonan sang Tanan – Duha ka mga Sadsaran nga Prinsipyo
Ang RH bill indi isa lamang ka simple nga isyu nga Katoliko, kundi isa ka daku nga pagtampalas sa tunay kag Pilipino nga pagpakamahal pangtawo kag kultura nahanungod sa kabuhi sang tawo nga aton gintipigan halin pa gid sang una nga mga panahon.
Sa simple nga panghambal, ang RH Bill wala nagatahod sa sentido moral nga ara sa sentro sang kultura nga Pilipino. Isa ini ka produkto sang espiritu sang kalibutan, isa ka espiritu nga dutan-on kag materyalista nga nagatan-aw sa moralidad bilang isa ka lista sang mga pagtulon-an nga sarang mapilian sang isa ka tawo suno sa espiritu sang panahon. Ang iban sini, iya ginabaton, kag ang iban wala niya ginabaton. Sa malain nga palad, makita naton ang tago nga paglapnag sang sini nga ginatawag post-modern nga espiritu sa aton sosyedad nga Pilipino.
Ang amon posisyon mabakod nga napasad sa duha ka sentro nga mga prinsipyo nga ginaugyonan sang tanan nga nagatuo sa Dios:
1) Ang tawohanon nga kabuhi amo ang labing balaan nga dulot pisikal nga ginhatag sang Dios, ang tagtuga sang kabuhi, sa tawo. Ang pagpahamtang sing artipisyal nga sablag agod mapunggan ang pagdihon sang kabuhi nga tawohanon agod nga indi ini mabun-ag, matuod gid nga nagakontra sa sining sadsaran nga kamatuoran nahanungod sa kabuhi sang tawo. Bangod sang lapnagon nga influwensya sang espiritu nga ginatawag post-modern sa aton kalibutan, ginatan-aw namon ini nga panindogan bilang isa ka pagpahayag sang ginatudlo sang Dios. Bilang mga pinuno sa patag sang relihiyon, dapat nga ibantala namon ini nga kamatuoran nga wala sing kahadlok, sa panahon man ini ukon wala sa panahon.
2) Ang mga ginikanan, upod sa Dios, amo ang nagadala sang mga kabataan sa kalibutan. Sila man amo ang may nahauna kag indi makuha nga kinamatarong kag responsabilidad sa pagpadaku sa ila, sa pagtatap sa ila kag sa pagpatuon sa ila agod nga magtubo sila nga mga hamtong suno sa binubuot sang Tagtuga.
Ang amon ginapamatukan sa RH Bill
Ginasiling sang mga nagaduso sini nga ang RH Bill nagapatigayon sang ikaayong lawas sang pagpanganak. Indi ini matuod. Wala ini naga-amlig sang kaayuhan sang sagrado nga kabuhi sang tawo samtang yara pa ini sa taguanggkan sang iya iloy kag matapos ini mabun-ag. Ang ngalan pa lang nga “contraceptive” nagapakita na nga daan nga ang mga pamaagi nga ginduso sang RH Bill nagapamatok sa kabuhi sang tawo. Ining mga artipisyal nga pamaagi mangin makamamatay sa kabuhi sang tawo, tungod kay ini mangin sablag sa pagsugod sang kabuhi sa taguangkan sang iloy ukon makapatay sini. Dugang diri, dugay na nga nahibal-an sang mga siyentipiko nga ang contraceptives mahimo nga mangin kabangdanan sang cancer. Ang mga contraceptives delikado sa ikaayong lawas sang isa ka babayi.
Ginasiling man sang mga nagaduso sini nga ang RH Bill sarang makapanubo sang mga kaso sang aborsyon. Apang madamo nga mga eksperto ang nagakatingala kon ngaa ang lapnagon nga paggamit sang contraceptives nagapataas pa gid gani sang aborsyon. Sa pagkamatuod ang contraceptive nagahatag sang sala nga pasalig nga nangin kabangdanan sang walay pugong nga pagbuhat sang sex. Natukiban sang mga eksperto ang madamo nga mga kaso nga ang contraceptives nangin dili-epektibo. Gani naga-resulta ini sa pagpa-abort nga ginakondenar sang mga nagakalain-lain nga relihiyon bilang isa ka labing daku nga kasal-anan. Ang ginatawag nga safe sex agod mapanubo ang mga kaso sang aborsyon isa ka kabutigan.
Ginsiling pa gid sang mga nagaduso sini nga ang RH Bill makapugong sang paglapnag sang HIV/AIDS. Sala ini nga pagpati suno sa mga binag-o nga pagtuon. Sa iban nga mga pungsod kon sa diin lapnagon ang paggamit sang condom, ang HIV/Aids padayon sa paglapnag. Ang paggamit sang condom nagatuga sang sala nga pasalig nga nagaganyat sa tawo sa pagpakighilawas, kag gani nagalala pa gid tapat ang paglapnag sang HIV/AIDS. Ang ginatawag nga safe sex agod matapna ang paglapta sang HIV/AIDS isa ka kabutigan.
Ang nagaduso sini nagasiling man nga ang RH Bill nagahatag kagamhanan sa mga kababayinhan sa pagpanag-iya sang ila kaugalingon nga lawas. Santu ini sa post-modern nga mga panghunahuna nga nagadeklarar nga ang mga kababayinhan may kagamhanan sa ila lawas nga wala napaidalom sa ginatudlo sang kon ano man nga relihiyon. Ining ginakabig nga “bag-o nga kamatuoran” makapatalang. Kay sa pagkamatuod, tungod kay ini gintuga sang Dios, ang aton lawas gintugyan sa aton agod tatapon kag saguron. Mga tulugyanan kita kag indi ang nagapanag-iya sang aton kaugalingon nga lawas, kag nagakabagay lang nga sundon naton ang kabubut-on sang Dios suno sa isa ka nagiyahan kag husto nga konsyensya. Ini nga sahi sang konsyensya kinahanglan gid nga masanagan kag magiyahan sang pagtuo sa Dios kag sang pagsulundan sang nagakalain-lain nga mga relihiyoso kag kultural nga pagtulon-an nahanungod sa dignidad kag sang kabilidhon sang kabuhi sang tawo.
Ang mga nagaduso sini nagasiling nga ang RH Bill kinahanglanon agod matapna ang sobra kadamo nga populasyon kag gani matapna ang lapnagon nga kaimolon. Ang Statistical Office sang aton mismo gobyerno nagasiling nga wala sing sobra nga populasyon ang Pilipinas, kundi nga sa baylo may ara nga sobra nga pagtipon sang populasyon sa aton mga syudad. Dapat naton mahibal-an nga natalupangdan sang mga bantog nga mga mangin-alamon nahanungod sa ekonomiya, lakip diri ang mga Nobel Laureates, nga wala sing direkta nga kaangtanan sa tunga sang populasyon kag sang kaimulon. Sa pagkamatuod, ang mga mangin-alamon nga mga Pilipino nga nagtuon sini makasiling nga ang populasyon indi kabangdanan ukon kawsa sang aton kaimulon. Ang kabangdanan sang kaimolon amo ang masunod: mga sala nga pilosopiya nahanungod sa kauswagan sang tawo, mga sala nga pagsulondan sa ekonomiya, ang kasakon, ang korupsyon, ang indi alalangay nga kahimtangan sosyal, ang kakulang sa edukasyon, ang indi maayo nga serbisyo publiko kag pang-ekonomiya, ang kakulang sang mga inprastruktura, kag iban pa. Ang mga pangkalibutan nga mga hubon nagasiling nga sa aton pungsod sobra 400 bilyones pesos ang nagakadula sa kaban sang gobierno sa tagsa ka tuig tungod sang korupsyon. Gani indi likom nga ang aton pungsod makatibawas lamang sa kaimulon kon mahatagan naton sing nagakaigo nga sabat ang matuod nga mga kabangdanan sang aton kaimulon kag indi ang populasyon.
Tungod sini, ginapahayag namon sing maathag ang amon pagpamatok sa RH Bill:
1. Ginapamatukan namon ang pagbalewala sang mga prinsipyo moral, ang pundasyon sang tanan nga mga kasugoan, sa pagsinapol sa lehislatura nahanungod sa mga layi nga ang tinutuyo amo ang kaayuhan sang tagsa-tagsa kag sang kadam-an.
2. Nagapamatok kami sa tanan nga lihok kontra sa kabuhi, kontra sa pagpamata kag sa contraceptive nga sahi sang panumduman, dira sa media kag sa mga nagakalain-lain nga mga layi nga ginapa-aprobahan sa kongreso.
3. Ginapamatukan namon sing makusog ang pagtinguha sang iban nga padasigon ang pagpasa kag pag-aprobar sang RH Bill sa kongreso.
4. Ginapakamalain namon ang tanan nga tinutuyo sang RH Bill nahanungod sa pagpanubo sang populasyon.
5. Ginapamatukan namon ang paggamit sang pondo sang banwa agod mapatigayon ang lapnagon nga paggamit sang mga contraceptives kag sang sterilization.
6. Ginapakamalaut man namon ang pag-obligar sa mga kabataan sa sex education sa ila mga eskwelahan nga kon sa diin ang mga ginikanan mapuwersa nga magbalewala sang ila labing una nga katungdanan nga amo ang pag-edukar sang ila kabataan nahanungod sa sexuality nga isa ka labing balaan nga dulot sang Dios sa tagsa-tagsa.
Ang Amon Ginapanindugan
Nahanungod sa ginaduso nga RH Bill, ari ang amon mga ginapanindugan:
1. Nagakabalaka gid kami sa kahimtangan sang mga madamo nga imol, ilabi na gid sa mga naga-antus nga mga kababayihan, nga nagatinguha nga mag maayo ang ila kabuhi kag nagakinahanglan pa nga magkadto sa iban nga pungsod agud maagum ini, ukon magsulod sa mga pangabuhian nga indi desente.
2. Kami para sa kabuhi. Dapat namon nga dampigan ang kabuhi sang tawo halin sa taguangkan sang iloy tubtub sa iya natural nga katapusan.
3. Nagapati kami sa isa ka responsable kag natural nga paglang-at sang pagpamata paagi sa Natural Family Planning nga sa sini kinahanglan ang pagpatubo sang hamtong nga panimuot nga nagakinahanglan sang sakripisyo, disiplina, kag pagtahod sa dignidad sang asawa ukon bana.
4. Nagapati kami nga kita tinugyanan lamang sang aton nga tawohanon nga lawas. Ang responsabilidad sa aton lawas dapat magsunod sa kabubut-on sang Dios nga nagatudlo sa aton paagi sa aton konsyensya.
5. Nagapanindugan kami nga sa pagpili nga naangut sa RH Bill, ang konsyensya indi lamang nga ginadihon kundi ginagiyahan sing husto sang mga ginatudlo sang pagtuo.
6. Nagapati kami sa kahilwayan sa relihiyon kag sa kinamatatong sa pagpamatok sa mga butang nga batok sa pagtuo sang isa ka tawo. Ang mga silot kag penalidad nga ginapanugyan sa ginaduso nga RH Bill isa pa gid ka rason sang amon pagpakamalaut sini.
Ang Amon Panawagan
Bilang mga pinuno sa patag sang relihiyon madalum kag mapinagamuyuon namon nga ginpamalandungan ini nga mainit nga isyu. Tingub kami nga naghimo sang isa ka moral nga desisyon: pamatukan ang RH Bill kag pilion ang kabuhi.
1. Nagapanawagan kami para sa isa ka tul-id nga pagpanibag-o sang aton mga panimuot kag pagginawi nahanugod sa kabuhi sang tawo, ilabi na gid sang mga indi makadampig sang ila kaugalingon, kon sayuron, ang kabuhi sang lapsag nga ginadihon ukon ginapanamkon. Isa ka daku nga salot para sa aton maki-relihiyon nga pungsod nga ang kadamuan sa aton nagakabig sa tawohanon nga kabuhi nga baratuhon.
2. Nagapanawagan kami sa aton mga senador kag kongresista nga ila tun-an ang RH Bill paagi sa pagtan-aw sa Diosnon nga ginhalinan sang dignidad kag pagkamalahalon sang kabuhi sang tawo, kag gani lubosan na nga untanon ang lihok sa pagduso sini bangud kay ini batok sa mga ginahandum kag ginadamgo naton bilang isa ka pungsod. Nagapasalamat kami sa mga senador kag mga kongresista nga nagpasa sang mga bills nga nagadampig sang kabuhi sang tawo halin sa tion sang pagpanamkon sini sang iloy kag nagapanawagan kami sa iban pa gid nga mga senador kag kongresista nga mag-upod sa ila nga grupo.
3. Nagapasalamat kami sa madamo nga mga laiko sa bilog nga pungsod, ilabi na gid ang mga grupo nga mapisan nga nagpabatyag sang ila presensya sa Kongreso agud amligan kag ipatigayon ang amon panindugan. Nagapanawagan kami sa iban nga mga laiko kag mga sakop sang iban nga relihiyon nga magbuylog sa mga pagpanikasog sa pag-amlig kag pagpatigayon sang aton ululupod nga ginapakamahal kag ginahandum.
4. Nagapanawagan kami sa aton panguluhan sa paghatag sang epektibo nga kalubaran sa kaimulon nga ang ginhalinan amo ang korupsyon, pagkakulang sang serbisyo sosyal kag ekonomiya, pagkakulang sang kahigayunan sa edukasyon kag sang mga benepisyo sa pag-uswag, kag indi pag-alalangay sa katilingban.
5. Nagapanawagan kami nga magtukod sang dugang nga mga ospital kag mga klinika sa mga kabanwahanan kag kabaryohanan, magpadala sang dugang nga mga health personnel agud maghatag dugang nga serbisyo sa ikaayong lawas sa mga tawo, magpatindog sang dugang nga mga buluthuan, maghatag sang dugang nga bulig para sa edukasyon sang mga imol kag magtukod sang dugang kag maayo nga mga infrastructure nga kinahanglanon para sa kauswagan.
6. Ginasulit namon ang panghangkat nga amon ginhatag 25 ka tuig na ang nagligad sa EDSA I kag nagapanawagan kami sa tanan nga mga tawo nga may maayo nga kabubut-on nga naga-isa sa amon panindugan: “… ululupod kita nga magpangamuyo, ululupod kita nga magpamalandong, ululupod kita nga magdesisyon, ululupod kita nga maghimo sang tikang, ini tanan sa tinutuyo nga ang kamatuoran ang magapangibabaw” , sa tunga sang mga pagpamahog batok sa kabuhi sang tawo kag sa aton nga tawhanon kag pangkatilingaban nga ginapakamahal.
Ginatugyan namon ang amon nga pagtinguha batok sa RH Bill (ukon Responsible Parenthood Bill, ang bag-o nga pagtawag sini) sa pagbendisyon sang aton makagagahom kag mahigugmaon nga Dios, nga ginhalinan kag palakadtuan sang tanan nga kabuhi.
Para sa Komperensya sang mga Obispo nga Katoliko sa Pilipinas
+ NEREO P. ODCHIMAR, D.D.
Obispo ng Tandag
Presidente, CBCP
